Góc giải đáp: Ắc quy UPS không dùng có bị chai và có nên xả định kỳ không?

Ắc quy là bộ phận quan trọng quyết định hiệu quả hoạt động của bộ lưu điện (UPS). Tuy nhiên, nhiều người dùng thắc mắc liệu ắc quy không sử dụng trong thời gian dài có bị chai không? Và có cần thiết phải xả định kỳ để duy trì tuổi thọ? Minh Phát Tech sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về cách bảo quản ắc quy UPS đúng cách để tránh hư hỏng.

Hiểu về ắc quy UPS và hiện tượng “chai”

Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của ắc quy UPS

• Những loại ắc quy trong UPS

Hiện tại có 3 loại ắc quy chính được dùng trong UPS:

VRLA (Valve Regulated Lead Acid) – là ắc quy kín, không cần bảo trì. Khác với ắc quy ô tô, loại này được niêm phong hoàn toàn với van điều áp bên trong.

AGM (Absorbent Glass Mat) – dùng tấm thủy tinh siêu mỏng để hấp thụ acid. Khá bền và chịu được sạc-xả nhiều lần.

Gel – acid được trộn với silica thành dạng gel. Tuổi thọ cao hơn nhưng cũng đắt hơn và nhạy cảm với cách sạc.

Xem thêm:

Ắc quy VLRA là gì? Lưu ý khi sử dụng và bảo quản ắc quy VLRA

Pin và Ắc quy khác gì nhau? Sự khác biệt giữa Pin và Ắc quy

• Nguyên lý hoạt động

Ắc quy hoạt động theo nguyên lý “cho và nhận” đơn giản:

Khi sạc: Điện năng từ lưới được chuyển thành năng lượng hóa học, tích trữ trong ắc quy.

Khi xả: Năng lượng hóa học được chuyển ngược lại thành điện năng để cung cấp cho thiết bị.

Chu kỳ sạc-xả: Quá trình này lặp lại hàng nghìn lần, nhưng mỗi lần đều để lại “tàn dư” làm giảm hiệu suất.

• Tuổi thọ ắc quy UPS

Thông thường ắc quy UPS sống được 3-5 năm, tùy thuộc vào:

Tần suất sử dụng: Mất điện nhiều = già nhanh hơn

Nhiệt độ: Lý tưởng 20-25°C, cứ tăng 10°C là tuổi thọ giảm một nửa

Chất lượng sạc: Mạch sạc tốt giúp ắc quy “sống khỏe”

Độ sâu xả: Xả càng sâu càng “mệt” nhanh

Ắc quy AGM thường sống 3-5 năm, còn Gel có thể lâu hơn (5-8 năm) nhưng giá cũng cao hơn nhiều.

Hiện tượng “chai” ắc quy là gì?

Định nghĩa hiện tượng chai (sulfation)

Hiện tượng “chai” hay sulfation xảy ra khi các tinh thể sunfat chì (PbSO4) tích tụ. Sau đó chúng cứng lại trên bề mặt các tấm cực của ắc quy. Hình dung như muối bám cứng vào ấm đun nước – những tinh thể này “bít” các lỗ nhỏ. Làm giảm khả năng tích trữ và phóng điện.

Nguyên nhân gây chai

• Để ắc quy ở trạng thái xả lâu: Khi điện áp thấp kéo dài, sunfat chì sẽ kết tinh cứng
• Sạc không đầy hoặc sạc quá mức: Cả hai đều tạo điều kiện cho tinh thể hình thành
• Nhiệt độ cao: Tăng tốc quá trình kết tinh

Tác động đến hiệu suất UPS

Khi ắc quy bị chai, UPS sẽ:

• Giảm thời gian backup (từ 30 phút có thể chỉ còn 5-10 phút)
• Khó khởi động hoặc báo lỗi ắc quy
• Tăng nguy cơ tắt đột ngột khi mất điện
• Giảm tuổi thọ tổng thể của hệ thống

Tại sao ắc quy UPS không dùng lại dễ bị chai?

Tự phóng điện tự nhiên

Ắc quy có tính chất tự phóng điện ngay cả khi không sử dụng. Tốc độ này khoảng 3-5% mỗi tháng ở nhiệt độ phòng. Nếu để lâu không sạc, điện áp sẽ giảm xuống mức nguy hiểm, từ đó dễ chai.

Tích tụ tinh thể sunfat chì

Khi ắc quy ở trạng thái điện áp thấp trong thời gian dài, các tinh thể sunfat chì nhỏ sẽ kết hợp thành những tinh thể lớn hơn và cứng hơn. Những tinh thể này khó tan ra trong quá trình sạc, dần dần “chiếm đóng” diện tích hoạt động của ắc quy.

Ảnh hưởng của nhiệt độ và độ ẩm

• Nhiệt độ cao: Tăng tốc độ tự phóng điện và quá trình kết tinh. Cứ tăng 10°C, tốc độ tự phóng điện tăng gấp đôi
• Độ ẩm cao: Gây ăn mòn các đầu cực, tạo điện trở ký sinh làm giảm hiệu quả sạc

Xả định kỳ có thực sự cần thiết?

Câu hỏi “có nên xả ắc quy UPS định kỳ không” có nhiều thông tin trái chiều. Thực tế, việc xả định kỳ không cần thiết và có thể gây hại cho ắc quy UPS.

Quan niệm này xuất phát từ việc nhầm lẫn với pin Ni-Cd đời cũ có hiện tượng “memory effect”. Nếu chỉ sử dụng một phần rồi sạc lại, pin sẽ “nhớ” và giảm dung lượng. Nhưng ắc quy VRLA trong UPS hoàn toàn khác. Chúng không có memory effect và thực sự “ghét” việc xả sâu.

Mỗi lần xả xuống dưới 50% dung lượng, tuổi thọ ắc quy giảm đáng kể. Xả hoàn toàn có thể gây tổn hại vĩnh viễn. Thay vì xả định kỳ, ắc quy UPS cần được giữ ở trạng thái sạc đầy. Chỉ nên “test” nhẹ 3-6 tháng một lần để kiểm tra hiệu suất. Đối với UPS gia đình và văn phòng, việc tốt nhất là để UPS tự quản lý theo chương trình được thiết kế sẵn.

Ắc quy UPS chất lượng cao tích hợp hệ thống quản lý thông minh. Chúng tự động tối ưu hóa quá trình sạc-xả mà không cần can thiệp từ người dùng. Hãy tập trung vào việc bảo quản đúng cách và thay thế kịp thời.

Cách bảo quản ắc quy UPS đúng cách

Bảo quản khi không sử dụng

Nếu phải để UPS không dùng trong thời gian dài, hãy sạc đầy ắc quy trước khi cất. Phải sạc bổ sung mỗi 3-6 tháng để bù đắp lượng điện tự mất. Cất UPS ở nơi khô ráo, thoáng mát, nhiệt độ 15-25°C và tránh ánh nắng.

Bảo trì trong quá trình sử dụng

Kiểm tra điện áp ắc quy hàng tháng bằng đồng hồ vạn năng – ắc quy 12V khỏe mạnh thường có điện áp 12.6-13.2V khi không tải. Làm sạch bụi bẩn trên vỏ UPS và kiểm tra các đầu cực. Thực hiện test tải 3-6 tháng một lần bằng cách rút điện và để UPS chạy khoảng 10-15 phút.

Môi trường lý tưởng

Đặt UPS ở nơi thoáng mát, tránh nguồn nhiệt như máy tính, điều hòa hay ánh nắng. Nhiệt độ lý tưởng là 20-25°C – cứ tăng 10°C thì tuổi thọ ắc quy giảm một nửa. Đảm bảo khoảng cách tối thiểu 15cm xung quanh UPS để tản nhiệt.

Dấu hiệu cần thay ắc quy

Thay ắc quy khi thời gian backup giảm xuống dưới 50% so với ban đầu. UPS báo lỗi ắc quy liên tục, hoặc ắc quy có hiện tượng phồng, nóng bất thường. Đừng chờ đến khi ắc quy chết vì có thể làm hỏng cả mạch sạc của UPS.

Lựa chọn UPS với ắc quy chất lượng

Tiêu chí quan trọng

Khi chọn UPS, hãy ưu tiên những dòng sử dụng ắc quy AGM hoặc Gel chất lượng cao. Có hệ thống quản lý sạc thông minh và khả năng thay thế ắc quy dễ dàng. Tránh những UPS quá rẻ thường dùng ắc quy kém chất lượng.

UPS Hyundai nổi bật với công nghệ ắc quy AGM bền bỉ. Có hệ thống quản lý thông minh tự động tối ưu hóa quá trình sạc-xả. Thiết kế module giúp việc thay thế ắc quy trở nên đơn giản. Phù hợp cho cả gia đình và văn phòng nhỏ.

UPS ECOs sử dụng ắc quy Gel tuổi thọ cao, công nghệ sạc thông minh với khả năng tự cân bằng tế bào. Đặc biệt hoạt động ổn định trong môi trường khắc nghiệt. Có hiệu suất năng lượng cao, phù hợp cho các ứng dụng quan trọng.

Minh Phát Tech với kinh nghiệm lâu năm là đơn vị cung cấp UPS chính hãng uy tín. Đội ngũ kỹ thuật chuyên nghiệp, dịch vụ tư vấn và hỗ trợ 24/7, chính sách bảo hành rõ ràng. Đặc biệt có dịch vụ bảo trì định kỳ và hướng dẫn sử dụng chi tiết.

Bạn đang tìm UPS chất lượng cao và giá tốt? Hãy liên hệ chúng tôi 0359.375.112 để được hỗ trợ.